Aflevering 10
Ongeveer 40 procent van de Brusselaars heeft geen huisarts en dat is deels cultureel bepaald. Het concept van huisartsgeneeskunde is te weinig gekend. Veel Brusselaars doen bijgevolg aan dure medical shopping in polyklinieken waar consumptiegeneeskunde floreert. ‘Een radiografie van het schouderblad en er meteen de hele borstkas bijkrijgen. Tandpijn? Woeps, meteen een implantaat.’
‘Omgaan met Brusselse hyperdiversiteit is boeiend en uitdagend’, vindt Tine Duchauchoit van de huisartsenpraktijk Horizont in Jette. ‘Maar taal, taal, taal en tijd zijn zo belangrijk. Mijn consultaties duren gemiddeld twintig minuten. Dat is wat ik nodig heb om mijn patiënten alles verstaanbaar uit te leggen, hun sociale context te begrijpen en om te gaan met eventuele cultuurverschillen. Een huisarts in Watermaal heeft daar tien minuten voor nodig. Maar toch liever Jette. Een moeilijke puzzel leggen, geeft meer voldoening.’
Huisartsgeneeskunde in Brussel. Er kan rek op zitten. ‘Als ik van wacht en op de baan ben, dan rijd ik van het ene extreme naar het andere’, vervolgt Tine. ‘In Jette valt kansarmoede nog mee. Langs de Vijvers van Elsene onderzoek ik patiënten in ruime huizen en in Sint-Joost zijn dat soms zodanige krotten dat ik nadien beschaamd ben om in mijn eigen grote huis thuis te komen.’ Huisartsen kruipen in de bloed- en haarvaten van wijken. Ik cluster hun ervaringen met taal, cultuur, religie, armoede en rijkdom tot breed gehoorde gemene delers. Ook daar zit soms wat rek op. Maar wat ze unisono naar voor schuiven, is dat het concept van huisartsgeneeskunde in Brussel onvoldoende gekend is. Eigen aan dit concept is dat huisartsen een triagefunctie hebben en pas doorverwijzen naar specialisten als het nodig is. De continuïteit van de zorg en de duurzame vertrouwensrelatie is een van de basisprincipes. Per patiënt wordt een Globaal Medisch Dossier opgemaakt.
Een studie van het geestelijk gezondheidscentrum Le Méridien in Sint-Joost schat dat 40 procent van de Brusselaars geen huisarts heeft. Dat is deels cultureel gerelateerd. ‘In Zwart-Afrika heb je vooral landelijke privéklinieken waar je na twintig kilometer stappen halfdood aankomt en een waaier aan diensten vindt’, weet dokter Luc Martens uit ervaring. Maar we hoeven het niet eens zo ver te zoeken. ‘Mijn echtgenote is Spaanse en zelf dokter’, preciseert professor arbeidssociologie Christophe Vanroelen van de VUB. ‘Ook voor haar was ons huisartsenconcept vrij nieuw. In Spanje heb je vooral een sterk uitgebouwd net van wijkgezondheidscentra. Beeld je dan de Brusselse nieuwkomer in. De eerste vraag die hij zich stelt in geval van een probleem is waar zijn centrum is.’
Ook de perceptie dat je met specialisten meteen beter af bent, speelt in het nadeel. En er zijn toegangsdrempels. ‘Veel praktijken zijn overbevraagd en voeren een patiëntenstop in’, zegt dokter Herman Van Herck. ‘In de rand rond Brussel heb je ook netwerken van niet-geconventioneerde huisartsen, waardoor het remgeld voor de patiënt vlotjes tot bijna twintig euro kan oplopen.’
‘Een belangrijk gevolg is dat veel Brusselaars zonder huisarts een erg versnipperde medische opvolging hebben’, stelt Tine Duchauchoit. ‘Dat gaat dan over een dossier van een pneumoloog hier en van een cardioloog en een dermatoloog daar. Allemaal zorgverstrekkers die niet van elkaar op de hoogte zijn, en dit terwijl een deel van die zorg misschien niet eens nodig is. Meer huisartsenverbondenheid zou ook de Brusselse spoeddiensten ontlasten.’
Te weinig vaste huisartsen leidt in Brussel tot medical shopping. Vooral in de arme centrumgemeenten ontvouwde zich de voorbije drie decennia een net van polyklinieken, de zogenaamde Centres Médicaux, waar consumptiegeneeskunde floreert. Aankloppen voor een radiografie van het schouderblad en er meteen de hele borstkas bijkrijgen. Tandpijn? Woeps, meteen een implantaat. ‘Technisch is hun dienstverlening niet per se slecht’, weet dokter Vincent Janssens. ‘Maar alles draait er rond inkomstenverwerving. Het zijn pure commerciële centra met een aanbod aan gespecialiseerde zorg die doorgaans door niet-geconventioneerde artsen wordt uitgevoerd. Patiënten beseffen dat niet. Als je het over Brusselse hyperdiversiteit hebt, dan is de kenniskloof voor mij de grootste diversiteitsfactor. Je hebt de patiënt die het weet en de patiënt die het niet weet.’
Herman Van Herck vult aan: ‘Die centra werken vaak met buitenlandse artsen. Aanvankelijk waren dat vooral Libanezen. Vandaag zie je veel Marokkanen en Pakistanen. Ze hebben minder de ingesteldheid van een huisarts die de patiënt vooral holistisch bekijkt en graaft naar onderliggende oorzaken. Zij zien eerder het acute probleem, werken het weg en au suivant. Ze werken ook op verschillende plaatsen, huren per kabinet een ruimte en maken die enkele uren later weer vrij voor de volgende specialist. Vergelijk het met raamprostitutie. Een carrouselsysteem.’ Zo zucht ook dokter Dounia Logdali: ‘Ze schrijven maar onderzoeken voor en melken de mutualiteiten leeg. Het vraagt meer tijd om uit te leggen dat een scan niet nodig is, dan er een voor te schrijven. Dat is allemaal publiek geld dat we anders zouden kunnen besteden.’
En zo gaat het nog een poos door in crescendo. Louis Ferrant, huisarts en medestichter van het wijkgezondheidscentrum Medikuregem betreurt het overaanbod aan Centres Médicaux. Hij noemt het pretparkgeneeskunde waar je binnenstapt en meteen voor de hele rit vertrokken bent. Of nog beter, grapt hij, kerstboomgeneeskunde, dus net als een boom vol pakjes geneeskundige specialiteiten. ‘Het concept van de huisartsgeneeskunde onder de Brusselaars beter bekend maken, zou de betaalbaarheid van de eerstelijnszorg ten goede komen. En hoe belangrijk is dat wel niet in een stad als Brussel? Maar er is ook een keerzijde. Het zou het huidige tekort in de eerstelijnszorg nog acuter blootleggen. Want als je de enkele honderdduizenden Brusselaars die vandaag geen huisarts hebben zou verdelen over de bestaande praktijken, dan krijg je minstens de helft hiervan niet geparkeerd.’
Bronnen:
- Interview Christophe Vanroelen, professor arbeidssociologie VUB en directeur Interface Demography, 19 oktober 2021
- Interview Dounia Logdali, huisarts in de huisartsenpraktijk Horizont in Jette, 17 november 2021
- Interview Herman Van Herck, huisarts bij Planning Familial Groupe Santé Josaphat en Planning Familial Woluwe, 14 oktober 2021
- Interview Louis Ferrant, huisarts en medestichter van het wijkgezondheidscentrum Medikuregem in Anderlecht, 5 november 2021
- Interview Luc Martens, huisarts in de groepspraktijk Helix in Anderlecht, 9 oktober 2021
- Interview Tine Duchauchoit, huisarts in de huisartsenpraktijk Horizont in Jette, 15 oktober 2021
- Interview Vincent Janssens, huisarts in de praktijk Horizont in Jette, 7 oktober 2021
- Service de Santé Mentale Le Méridien (2021), Diagnostic communautaire 2018-2021. Saint-Josse-ten-Noode et les quartiers limitrophes de Schaerbeek (quartier Nord-Brabant et Josaphat). Rapport final.